(Project is afgerond)
Probleem
Hoewel er in steeds meer ervaringen en experimenten zijn op het gebied van pacht-op-maat en lokaal co-eigendom, wordt het in Gelderland nog weinig in de praktijk gebracht. De kennis en ervaringen hierover zijn versnipperd en weinig ontwikkeld, terwijl de potentie die gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het land zijn bied om biodiversiteit, klimaatmitigatie, meer gesloten klinglopen en dierenwelzijn te bevorderen groot is.
Aanpak
Het project bestaat uit de volgende fasen:
- Inventarisatie bestaande kennis en praktijken: de bestaande kennis en ervaringen op het gebied van a) lokaal co-eigendom en b) pacht-op-maat wordt bij elkaar gebracht en gesystematiseerd.
- Vorming een netwerk en verdere kennisontwikkeling: de vorming van een Gelders land-leernetwerk en de verdere ontwikkeling van bestaande kennis over lokaal co-eigendom en pacht-op-maat middels participatieve methodes.
- Verdieping en mogelijke toepassingen uitwerken: kennisverdieping binnen elke groep en het uitwerken van mogelijke toepassingen voor de arrangementen. Dit gebeurt aan de hand van drie bijeenkomsten: (1) definiëren van wensen voor afspraken tussen boeren en burgers of pachter en verpachter over zeggenschap, inbreng kapitaal, verdeling kosten en opbrengsten. (2) uitwerking van deze wensen in een voorstel in een concrete toepassing (3) stappen identificeren die nodig zijn voor de implementatie van het arrangement.
- Netwerkbijeenkomst en plan voor implementatie: een bijeenkomst wordt georganiseerd samen met deelnemers van het netwerk en andere actoren die nodig zijn voor de implementatie van co-eigendom en pacht-op-maat arrangementen.
Eindresultaat
Het doel van dit project is om van lokaal co-eigendom en pacht-op-maat een volwaardig concept te maken om duurzame landbouw te bevorderen.
- De activiteiten in fase 1 waren gericht op het inventariseren van bestaande initiatieven over lokaal co-eigendom en pacht-op-maat. Deze waren belangrijk om ervoor te zorgen dat het project niet het wiel opnieuw uit zou vinden maar gebruik maakt van de kennis die er al is. Voor zowel pacht als co-eigendom van grond hebben we dankzij de inventarisatie diverse initiatieven gevonden en inzichten opgedaan die we als bouwstenen konden gebruiken voor de nieuwe concepten. Zo hebben we bij het uitwerken van het concept co-eigendom van grond de verschillende manieren waarop initiatieven grond onder gezamenlijk eigendom onderbrengen (bijvoorbeeld onder een stichting, coöperatie of vereniging) meegenomen.
- In fase 2 staan een reeks boerenbijeenkomsten centraal. Deze waren cruciaal om te zorgen dat de concepten in lijn waren met de wensen en behoeftes van de boeren. Zo is tijdens deze bijeenkomst bevestigd dat het probleem voor nieuwe boeren niet zozeer het vinden van land is maar het vinden van een plek waar ze langer dan een jaar kunnen blijven. Door dit soort input en gesprekken zijn we gekomen tot de vier land concepten/arrangementen waarvan we zeker wisten dat ze relevant waren voor nieuwe boeren.
- Fase 3 stond in het teken van de ontwikkeling van deze concepten. Ook hier spelen bijeenkomsten met boeren een belangrijke rol; al waren dit veelal kleinere bijeenkomsten met vaste groepjes. De gesprekken die hier plaatsvonden waren nodig om goede overwegingen te kunnen maken en het verkennen en uitwerken van verschillende opties. Zo is er bijvoorbeeld veel gesproken over hoe we een concept waarin grond eigendom is van zowel boeren en burgers op zo’n manier vorm kunnen geven dat boeren een bepaalde mate van autonomie behouden maar dat burgers tegelijkertijd voelen dat ze zeggenschap hebben over het land. Bij dit soort vraagstukken was van belang om oplossingen te vinden die ook juridisch klopten. Advies van Land en Co speelde een belangrijke rol om hiervoor te zorgen.
- In fase 4 hebben we een groot netwerkbijeenkomst op de Toekomstboeren Conferentie georganiseerd. Op de conferentie en tijdens andere netwerkactiviteiten gingen we in gesprek met een boeren, maatschappelijke organisatie, wetenschappers en beleidsmakers. Dit was belangrijk om de concepten en plannen om ze in de praktijk te brengen robuuster en haalbaarder te maken. Zo hebben we een van onze plannen aangepast zodat ze aansluiten op de discussies en ontwikkelingen rondom pacht die nu binnen het ministerie van landbouw gaande zijn. De producten: beleidsbrief, pachthandleiding en commons handboek, die in deze fase zijn gemaakt, waren/zijn belangrijk om details over de nieuwe concepten te communiceren naar anderen.
De uiteindelijke concepten en bijbehorende producten leveren een belangrijke bijdrage aan bestaande initiatieven. Voor co-eigendom van grond is gekeken naar concepten van initiatieven zoals Herenboeren, Land van Ons, Grond van Bestaan en veel particuliere initiatieven. Ons concept geeft inzicht in de voor en nadelen van deze initiatieven, zodat boeren op basis van hun voorkeuren kunnen kiezen wat het best bij hun past. Voor een boer die weinig energie wil steken in het opzetten van een nieuwe organisatie is aansluiten bij Herenboeren bijvoorbeeld een optie. Een boer die veel waarde hecht aan autonomie is beter gebaat bij het zelf opzetten van een lokale stichting. Dit soort inzichten hebben we niet alleen voor ons eigen concept gebruikt maar ook gedeeld met Lenteland, Land van Ons en andere initiatieven die ze gebruiken om hun eigen concepten te verbeteren.
Netwerkactiviteiten waren ook belangrijk voor mogelijke samenwerkingen. Zo hebben we in de organisatie Squarewise en Boerengroep mede-trekker voor toekomstige projecten gevonden. Maar ook hebben we contacten gemaakt met anderen die een rol kunnen spelen bij het implementeren van nieuwe concepten, waaronder beleidsmakers van ministerie van landbouw, juridisch Arne Meter, en de organisaties Lenteland, BD-Grondbeheer, Boerengroep en Voedsel Anders. Veel van deze organisaties worden ook genoemd in de twee projectvoorstellen die we hebben gemaakt en ingediend.
Website: toekomstboeren.nl/land
